کانی شناسی، زمین شیمی و الگوی پیدایش کانسار منگنز هلالان ، منطقه معلمان، جنوب دامغان

کانسار منگنز هلالان در 122 کیلومتری جنوب دامغان، 16 کیلومتری غرب روستای رشم، بر روی نوار ولکانیکی- رسوبی ترود – چاه شیرین و بخش شمالی پهنه ساختاری ایران مرکزی واقع شده است. سنگ های رخنمون یافته در منطقه شامل مجموعه دگرگونی با ترکیب سنگ شناسی اسلیت، فیلیت، شیست، مرمر، آهک، دولومیت و ماسه سنگ های کمی دگرگون شده با سن ژوراسیک زیرین می باشند. کانه زائی منگنز در منطقه هلالان در یک افق اصلی، به شکل چینه سان و هم روند با لایه بندی رخ داده است. کانی های تشکیل دهنده ماده معدنی بر اساس مطالعات میکروسکوپی، پراش اشعه ایکس (xrd) و الکترون میکروپروب (epma) به طور عمده شامل پیرولوزیت، پسیلوملان، هولاندیت، براونیت و هماتیت می باشند. کانی هایی نظیر اسپسارتین، ولاستونیت و کانی های رسی نیز در مواردی همراه با کانی های منگنز مشاهده شدند. اما باطله اصلی کانسار کوارتز، کلسیت و ژیپس هستند. مهم ترین ساخت های ماده معدنی شامل لایه ای، عدسی، توده ای، رگه ای و مهم ترین بافت ها، توده ای، نواری، رگه- رگچه ای، دانه پراکنده، پرکننده فضای خالی، جانشینی و کلوفرمی هستند. دگرسانی های موجود در منطقه شامل دگرسانی های کلریتی، اپیدوتی، آرژیلیتی، سیلیسی و کربناتی می باشند. بر اساس مطالعات ژئوشیمیایی، سنگ های دگرگونی منطقه دارای ماهیت متاپلیتی و متابازالتی هستند و در حد اواخر رخساره شیست سبز تا آغاز رخساره آمفیبولیت متحمل دگرگونی شده اند. بالا بودن نسبت های mn/fe و si/al، پایین بودن مقادیر فلزات کمیاب و به ویژه عناصر co, ni و cu و بالا بودن مقادیر mn, sio2 و fe به عنوان شواهدی از غنی شدگی و تخلیه mn از سیالات گرمابی زیردریایی (بروندمی) در این نهشته هستند و نقش فرایندهای آبزاد را در نهشت کانه ها و پیدایش این کانسار منتفی می کنند. بنابراین همه شواهد گویای این است که کانسار منگنز هلالان تحت دو مکانیزم؛ غنی شدگی در آب دریا توسط سیالات گرمابی- بروندمی و ته نشینی در شرایط رسوبی تحت تأثیر تغییرات eh و ph در محیط تشکیل شده و یک کانسار ولکانیکی – رسوبی است.